Urządzenie służące do wymiany energii cieplnej pomiędzy dwoma jej nośnikami, tj. substancjami będącymi w stanie ciekłym lub gazowym.
Wymienniki ciepła mogą mieć różną konstrukcję, lecz zwykle składają się z płyt lub długiej rury wykonanej z tworzywa będącego dobrym przewodnikiem ciepła. W celu powiększenia powierzchni wymiany ciepła, wymiennik może być wyposażony w ożebrowanie.
Stwierdza się często, że pompa ciepła to odwrócona lodówka. Takie zdanie jest błędne i nie powinno być cytowane. Ani pompa ciepła ani lodówka nie są względem siebie odwrócone. Pompa ciepła i chłodziarka domowa (techniczna nazwa lodówki), to takie same urządzenia, pracujące wg tej samej zasady. Zadaniem pompy ciepła jest dostarczanie energii cieplnej do instalacji grzewczej budynku. Jednak należy pamiętać, że pompa ciepła jest urządzeniem chłodniczym! Jej praca, a więc realizacja zadania dostarczania ciepła do budynku, oparta jest o tzw. lewobieżny obieg termodynamiczny, a mówiąc wprost, w oparciu o obieg chłodniczy. Zatem pompa ciepła nie różni się niczym, pod względem zasady działania, od naszej chłodziarki domowej. Różnicą jest jedynie zastosowanie obu urządzeń. Proszę zauważyć, że zarówno pompa ciepła jak i lodówka realizuje grzanie i chłodzenie jednocześnie. Chłodziarka domowa chłodzi – „zabiera” ciepło od produktów spożywczych włożonych do jej wnętrza, i następnie to zabrane ciepło wyrzuca na zewnątrz – wtedy skraplacz na jej tylnej ściance jest ciepły (to odbywa się grzanie).
Analogicznie pracuje pompa ciepła – „zabiera” ciepło z otoczenia (schładza grunt, wodę gruntową czy powietrze) i następnie przekazuje tą energię cieplną, po podwyższeniu temperatury, do instalacji grzewczej.
Urządzenie do spalania paliw stałych (węgla, drewna, koksu, itp.), gazowych (gaz ziemny, płynny), olejowych (olej opałowy) w celu podgrzania nośnika ciepła (najczęściej jest to woda) cyrkulującego w obiegu centralnego ogrzewania.
Nowoczesne kotły c.o. posiadają automatyczny podajnik paliwa i wentylator wdmuchujący powietrze do paleniska. Wystarczy ustawić temperaturę wody na sterowniku mikroprocesorowym, a sterownik zajmie się utrzymaniem wybranej temperatury wody. Takie sterowniki mają też zabezpieczenie przed zagotowaniem się wody w instalacji.